Özellikle gençler arasında kullanımı hızla artan bu ürünlere karşı ilk kez asgari seviyede özel tüketim vergisi uygulanması hedefleniyor.
Geçtiğimiz hafta 15 AB ülkesinin maliye ve ekonomi bakanları, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’e hitaben bir mektup göndererek Tütün Vergilendirme Direktifi’nin (TTD) güncellenmesini talep etti. Bakanlar, bu çağrılarında sağlık risklerine dikkat çekerek, mevcut düzenlemelerin günümüz koşullarını yansıtmadığını belirttiler.
Mevcut vergilendirme kuralları 2011 yılından bu yana değişmedi. O zamandan beri elektronik sigara ve nikotin poşeti gibi yeni ürünler piyasaya sürüldü. 2022 yılında Avrupa'nın Kanseri Yenme Planı kapsamında bu ürünlerin de düzenlemeye dahil edilmesi önerilmişti, ancak henüz bir adım atılmadı. Bu durum halk sağlığı uzmanları arasında kaygıya yol açıyor.
Vergisiz ulaşılabilirlik endişesi
Smoke Free Partnership’in Direktörü Lilia Olefir, bazı AB ülkelerinin bu ürünlerden hiç vergi almadığını, bazılarının ise çok düşük oranlar uyguladığını belirtti. Olefir, bu nedenle elektronik sigara ve nikotin poşetlerinin çocuklar ve gençler için çok kolay ulaşılabilir hale geldiğini ve mevzuatın acilen güncellenmesi gerektiğini söyledi.
Avrupa çapında yapılan ESPAD araştırmasının Mayıs ayında yayımlanan son verilerine göre, 15-16 yaş aralığındaki gençler arasında sigara ve elektronik sigara kullanımı 2019’da %7,9 iken 2024’te %14’e çıktı. Bilim insanları, çocukların nikotine maruz kalmasının hem bağımlılığa yol açabileceğini hem de beyin gelişimini olumsuz etkileyebileceğini vurguluyor.
AB içinde baskı artıyor
Mart 2025’te 12 ülkenin sağlık bakanı da benzer şekilde, AB Komisyonu’na tütünle ilgili tüm yasal düzenlemelerin — özellikle vergi uygulamalarının — gözden geçirilmesi çağrısında bulunmuştu. Son olarak 15 ülkenin maliye ve ekonomi bakanı, Komisyon’un bir an önce adım atarak direktifi güncellemesini istedi.
Vergilendirmeden sorumlu Komisyon Üyesi Wopke Hoekstra, yeni kuralların yakın zamanda hayata geçirilmesini umduğunu dile getirdi. Plan kapsamında sigara, sarma tütün ve purolara uygulanan vergiler artırılacak; ısıtılmış tütün, elektronik sigara ve nikotin poşetleri için de taban düzeyde vergi getirilecek.
Olefir, bu tarz vergilerin fiyatları yükselterek ürünlerin erişilebilirliğini azaltacağını savunuyor. “Şu anda sekiz euroya tek kullanımlık elektronik sigara alınabiliyor, nikotin poşetleri de çok ucuz,” diyen Olefir, düzenlemelerin önemine dikkat çekti.
Bazı ülkeler tek başına harekete geçti
Bazı AB ülkeleri yeni düzenlemeler öncesinde kendi önlemlerini almaya başladı. Belçika, 2025’te tek kullanımlık elektronik sigaraların satışını yasaklayan ilk Avrupa ülkesi oldu. Sağlık Bakanı Frank Vandenbroucke, bu ürünlerin gençleri nikotin bağımlılığına sürüklediğini ve bir halk sağlığı tehdidi oluşturduğunu ifade etti.
Komisyon üyesi Hoekstra, Avrupa Parlamentosu’na yaptığı açıklamada yaz aylarında bu vergi önerisinin kabul edilmesini beklediklerini söyledi. Ancak kararın oybirliğiyle alınması gerekiyor. Bu da sürecin kolay olmayacağını gösteriyor.
Yüksek vergiler uygulayan zengin AB ülkeleri bu değişikliği destekliyor; fakat bu ülkelerde vergi farkları kaçakçılığı ve sınır ötesi satışları artırmış durumda. Buna karşılık İtalya, Yunanistan ve Romanya gibi tütün endüstrisinin güçlü olduğu ve vergi oranlarının düşük kaldığı ülkeler yeni düzenlemelere mesafeli yaklaşıyor.
Öte yandan, sektör temsilcileri de düzenlemeye tepki gösteriyor. Bağımsız Avrupa Vape Birliği Başkanı Dustin Dahlmann, gençlerin korunması için asıl yapılması gerekenin reşit olmayanlara satış yapanlara verilen cezaların artırılması olduğunu savundu.
Dahlmann, yüksek vergilerin kaçak piyasayı daha cazip hale getireceğini ve bu durumun çocukları korumak yerine daha büyük riskler doğuracağını dile getirdi. Kara borsanın büyümesinin, gençlerin erişimini azaltmadığını vurguladı.
