Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından, zorunlu askerlik hizmeti tartışması Avrupa'da yeniden gündeme geldi. Çok sayıda Avrupa ülkesi, zorunlu askerliğin ulusal güvenliklerini destekleyip desteklemeyeceği konusunu yeniden gözden geçiriyor.

19. ve 20. yüzyıllarda Avrupa ordularının temeli, büyük ölçüde erkekleri kapsayan zorunlu askerliğe dayanıyordu. Ancak Soğuk Savaş sonrasında bu ordular sistematik olarak küçültüldü.

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), Batı Avrupa ülkelerinin askeri harcamalarının gayrisafi yurtiçi hasılalarının ortalama yüzde 2.4'ünü oluştururken, bu dönemde yüzde 1.6'sına tekabül ettiğini bildiriyor.

1990 yılında Batı Almanya tek başına 215 tabura sahipti. Ancak 2023 yılına gelindiğinde, Almanya'nın yeniden birleşmesine rağmen, tabur sayısı yüzde 84'lük şaşırtıcı bir düşüş yaşayarak 31'e geriledi.

İtalya ve İngiltere de benzer düşüşler yaşadı. İtalyan taburlarının sayısı yüzde 67 oranında düşerken, İngiliz taburlarının sayısı ise neredeyse yarı yarıya azaldı.

Avrupa'da büyük ölçekli çatışma döneminin sona erdiği ve yerini göreceli bir barış ve istikrar dönemine bıraktığı varsayılıyordu.

Ancak son jeopolitik gelişmeler, özellikle de Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, Avrupa'nın güvenliği yeniden değerlendirmeyi zorunlu kıldı. Savunma bütçeleri daraldıkça, Avrupa ülkelerinin ordularının geleneksel tehditlere karşı hazır olma ve karşılık verme kabiliyetleri de sorgulanmaya başlandı.

Avrupalı politika analistleri ve bazı hükümetler, bölgesel güvenlik ve savunma konularında statükonun artık sürdürülebilir olmadığını giderek daha fazla kabul ederken, zorunlu askerlik hizmetinin tekrar uygulanması konusunda görüşler farklılık gösteriyor.

Letonya ve Litvanya gibi Doğu Avrupa ülkelerinde zorunlu askerliğin farklı bir çeşidinin yeniden uygulanmasının ardından Batı Avrupa'da da bu fikir ilgi görmeye başladı.

Almanya, 1956 yılında zorunlu askerlik uygulamasını başlatarak 18 yaşından büyük erkeklerin bir yıl boyunca askerlik yapmalarını zorunlu kıldı. Zorunlu askerlik uygulaması kademeli olarak azaltıldı ve 2011 yılında tasarruf tedbirlerinin bir parçası olarak tamamen kaldırıldı. Ancak farklı zorunlu askerlik uygulamaları son zamanlarda yeniden tartışılır oldu.

Alman Yedek Askerler Derneği Başkanı Patrick Sensburg Euronews'e yaptığı açıklamada, ülkenin gençler için bir yıl zorunlu askerlik hizmeti getirmesi gerektiğini söyledi.

Sensburg, "Almanya'nın güçlü bir genel savunmaya ve bununla bağlantılı olarak ciddi ve inandırıcı bir caydırıcılık için sürdürülebilirliğe ihtiyacı var," dedi. "Burada söz konusu olan, eski zorunlu askerliğin geri getirilmesinden ziyade sivil ve askeri savunmanın tüm kademelerini içeren geniş ve genel bir (ordu) hizmeti," diye ekledi.

Bu modelin, yedek asker sayısını arttırarak orduya daha hızlı konuşlanma oranı sağlayacağını ve böylece olası saldırılara karşı caydırıcılığı arttıracağını vurguladı.

Sensburg, zorunlu askerliğin geri getirilmesinin maliyetleri artıracağını söyledi ancak eylemsizliğin Alman ordusuna daha da pahalıya mal olacağını savundu.

Zorunlu askerlik hizmeti, gerekirse daha hızlı bir konuşlandırma oranı sağlayabileceğimiz anlamına gelir. Böylece caydırıcılık etkisiyle otokratlar ve diktatörler saldırmaya cesaret edemez.

RAND Avrupa'da Savunma İşgücü ve Silahlı Kuvvetler Topluluğu araştırma portföyünü yöneten Linda Slapakova, ulusal askeri hizmetin geri getirilmesinin karmaşıklığını vurguladı.

Medya`ya konuşan Slapakova, "Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, kesinlikle daha fazla ülkenin askeri kapasitesini güçlendirmek için zorunlu askerlik ya da ulusal hizmetler gibi yeni yollar düşünmesine neden oldu," dedi.

Bununla birlikte, ulusal hizmetlerin geniş çapta değişiklik gösterdiğini ve her zaman tüm gençler için zorunlu askerlik hizmetini içermediğini de vurguladı.

Avusturya gibi bazı ülkeler, gençlere askerlik ve sivil hizmet arasında bir seçenek sunuyor. Bu model, zorunlu askerlik hizmetinin sosyal ve siyasi sonuçları konusunda tedirgin olan ülkeler için daha uygulanabilir olabilir.

Hangi Avrupa ülkeleri zorunlu askerliği sürdürüyor?
Son yıllarda zorunlu askerlik hizmetini yeniden uygulamaya koyanlar arasında Letonya, Litvanya ve İsveç bulunmakta.

Kıbrıs, Yunanistan, Türkiye, Avusturya, İsviçre, Danimarka, Estonya, Finlandiya ve Norveç zorunlu askerliği hiçbir zaman kaldırmayan ülkeler.