Yapılan yeni bir analiz, eğer gerekli önleyici adımlar atılırsa 2050 yılına kadar 17 milyon yeni vakanın önüne geçilebileceğini ve 15 milyon kişinin hayatının kurtarılabileceğini ortaya koydu.

Uzmanlar, karaciğer kanserine neden olan vakaların yaklaşık yüzde 60’ının, önlenebilir risk faktörlerine dayandığını belirtiyor. Bunlar arasında viral hepatit enfeksiyonları, alkol tüketimi ve giderek daha sık görülen obeziteye bağlı karaciğer hastalıkları yer alıyor.

2022 yılında dünya genelinde 870 bin yeni karaciğer kanseri vakası bildirildi. Eğer mevcut gidişat değişmezse, 2050 yılına gelindiğinde bu sayının yaklaşık 1,52 milyona çıkacağı ve ölümlerin de 760 binden 1,37 milyona yükseleceği tahmin ediliyor.

Ancak uzmanlar, etkili sağlık politikaları ve hedefe yönelik önleme stratejileriyle bu karamsar tabloyu tersine çevirmenin mümkün olduğuna dikkat çekiyor.

The Lancet Komisyonu’nun yürüttüğü çalışmada görev alan Çin Fudan Üniversitesi’nden Prof. Jian Zhou, karaciğer kanserinin tedavisi en zorlu kanser türlerinden biri olduğunu ve beş yıllık sağ kalım oranının yalnızca yüzde 5 ila 30 arasında değiştiğini belirtti. Zhou, önlem alınmazsa vaka ve ölüm oranlarında ciddi bir artış yaşanacağı uyarısında bulundu.

Karaciğer kanseri, eskiden ağırlıklı olarak hepatit enfeksiyonları ve aşırı alkol tüketimiyle ilişkilendirilirken; günümüzde giderek daha fazla Metabolik İşlev Bozukluğuna Bağlı Yağlı Karaciğer Hastalığı (MASLD) nedeniyle ortaya çıkıyor. Bu durum, Avrupa’da yetişkinlerin dörtte birini etkileyen yaygın bir hastalık.

Avrupa Karaciğer Hastaları Derneği’nden Beatrice Credi, bu risklerin büyük kısmının önlenebilir olduğuna ve eğitim kampanyalarının önemli rol oynadığına dikkat çekti. MASLD’nin daha ağır formu olan MASH ise karaciğer kanserinin en hızlı artan nedeni konumuna geldi.

The Lancet Komisyonu’na göre, MASH kaynaklı karaciğer kanseri oranı 2022'de yüzde 8 iken, 2050’ye kadar yüzde 11’e yükselerek yüzde 35 oranında artacak. Alkol kaynaklı vakalarda ise hafif bir artış öngörülürken, hepatit B ve C kaynaklı vakaların aşı ve tedavi gelişmeleri sayesinde biraz azalması bekleniyor.

Özellikle obezite oranlarının yükseldiği yüksek gelirli ülkelerde riskin daha büyük olduğu ifade ediliyor. Örneğin ABD’de, 2040 yılına kadar MASLD’nin yetişkin nüfusun yarısından fazlasını etkilemesi bekleniyor.

Baylor Tıp Fakültesi’nden Dr. Hashem El-Serag, “Eskiden karaciğer kanseri sadece hepatit ya da alkolle ilişkilendirilirdi. Şimdi ise obezite ve karaciğerde yağ birikimi temel risk faktörlerine dönüşmüş durumda,” diyor.

Önleme stratejileriyle umut var

The Lancet Komisyonu, yıllık vaka sayısının yüzde 2 ila 5 oranında azaltılması hâlinde 2050 yılına kadar 17 milyon vakanın engellenebileceğini ve 15 milyon hayatın kurtulabileceğini vurguluyor. Bu hedeflere ulaşmak için şu adımlar öneriliyor:

• Hepatit B aşısının yaygınlaştırılması,
• Tüm yetişkinler için hepatit taramalarının artırılması,
• Obezite ve alkolle mücadele,
• Gıda ve içecek politikalarında reform,
• Vergilendirme ve uyarı etiketleri,
• Erken teşhis ve kamu bilinci kampanyaları.

Hong Kong Çin Üniversitesi'nden Prof. Stephen Chan, karaciğer kanseri vakalarının üçte ikisinin önlenebilir nedenlere dayandığını, bu nedenle ülkelere büyük bir sorumluluk düştüğünü vurguladı.

Avrupa'da önlem odaklı politikalar

Avrupa Birliği’nin “Kanseri Yenme Planı”, 2030 yılına kadar çocuklar arasında hepatit B aşı kapsamını yüzde 95’e çıkarma ve hamile kadınlara yönelik tarama uygulamalarını yaygınlaştırmayı hedefliyor. Aynı zamanda sağlıklı yaşam alışkanlıklarını teşvik eden ve alkol, tütün, obezite gibi risklere karşı mücadele eden politikalar içeriyor.

Ancak Beatrice Credi, sağlıksız gıda, alkol ve tütün gibi sektörlerin çıkarlarına karşı daha net politikalar oluşturulması gerektiğini belirterek, şu uyarıda bulundu: “Politikacılar halk sağlığını öncelemeli. Ticari çıkarların halk sağlığına zarar vermesine izin verilmemeli.”

Yalnızca önleme yetmez: Erken teşhis ve destek de gerekli

Lancet Komisyonu, özellikle Afrika ve Asya gibi sağlık sistemlerinin zayıf olduğu bölgelerde erken teşhis, tedavi ve hasta destek sistemlerinin güçlendirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor.

Prof. Valérie Paradis, karaciğer kanserinin diğer türlere göre daha zor tedavi edildiğini, ancak belirgin risk faktörlerinin varlığının, etkili önleme politikalarının geliştirilmesini kolaylaştırdığını ifade ediyor.