Anlaşma taslağı, Salı gecesi Cenevre’de sonuçlandırıldı ve mayıs ayında yapılacak olan Dünya Sağlık Asamblesi’nde resmen oylanarak yürürlüğe girmesi bekleniyor.
DSÖ Genel Direktörü Tedros Adhanom Ghebreyesus, gelişmeyi “Bugün Cenevre’de tarih yazıldı” sözleriyle değerlendirdi. Anlaşmanın tüm maddeleri görüşmeler süresince “yeşil kravat” sembolüyle onaylanırken, uzlaşının ardından kutlamalar yapıldı.
Eşitlik ve Dayanışma Vurgusu
Anlaşma, pandemi döneminde yaşanan aşı ve tıbbi ekipman eşitsizliklerine çözüm üretmeyi amaçlıyor. Gelişmekte olan ülkelere teknoloji transferi ve yerel üretim kapasitelerinin artırılması için, devletler gönüllü iş birliği ve karşılıklı anlaşma ilkesiyle hareket etmeyi taahhüt edecek. Ancak zorunlu teknoloji transferi, bazı ülkelerin “rekabet endişesi” nedeniyle anlaşmaya dahil edilmedi.
Sivil toplum kuruluşları, özellikle de Sınır Tanımayan Doktorlar (MSF), anlaşmada yer alan küresel iş birliği mekanizmasını olumlu karşıladı. Ancak bazı kuruluşlar, zengin ülkelerin daha eşit bir dağılım sağlamaya yönelik somut taahhütlerden kaçındığını ve bu durumun yeni bir “hipokrasi” örneği oluşturduğunu ileri sürdü.
PABS Sistemi ve Yeni Paylaşım Mekanizmaları
Anlaşmaya göre, gelecekte geliştirilecek her tür pandemi aşısı ya da teknolojisinin %10’u DSÖ’ye ücretsiz olarak bağışlanacak; aynı oranda ürün de uygun fiyatlarla DSÖ’ye satışa sunulacak. Ayrıca “PABS” adı verilen yeni bir sistem ile patojenlerin paylaşımı ve bu paylaşımdan doğacak kazançların dağılımı düzenlenecek. Bu sistemin teknik detayları, anlaşmaya eklenecek bir ek protokolle daha sonra belirlenecek.
Anlaşma ayrıca, pandemilerde yaşanabilecek tedarik zinciri sorunlarını aşmak için küresel bir iş birliği ağı kurulmasını öngörüyor. Bununla birlikte, bu sistemin yönetimi ve karar süreçleri yine taraf devletlerin inisiyatifinde olacak.
Öte yandan, gelişmekte olan ülkeler hayvan sağlığı ve genel hazırlık alanlarına daha fazla yatırım yapmayı kabul ederek, küresel sağlık güvenliğine katkıda bulunacaklarına dair önemli bir sorumluluk üstlendi.
DSÖ, bu anlaşmanın pandemiyle mücadelede eşitsizlikleri azaltmak için önemli bir dönüm noktası olduğunu vurgularken, sürecin siyasi irade ve uluslararası dayanışmayla güçlendirilmesi gerektiğine dikkat çekti.
