Bilim insanları, yıllardır “earworm” olarak adlandırılan bu etkiyi inceliyor. Peki, neden bazı melodiler zihnimizde sürekli yankılanırken bazıları kısa sürede kayboluyor? İşte bu ilginç fenomenin psikolojik, nörolojik ve duygusal nedenleri…
Şarkılar neden zihnimizde takılır?
Bazen bir şarkı sadece birkaç saniye duyulur ama gün boyu zihnimizden çıkmaz. Nakaratlar tekrarlandıkça “Yine mi başladı?” deriz; fakat beynimiz o melodiyi takıntılı bir şekilde tekrar etmeye devam eder. Bu durum “earworm” ya da Türkçesiyle “kulak kurdu” olarak adlandırılıyor ve müziğin zihnimizde bıraktığı güçlü izlerden biri olarak biliniyor. Peki, neden bazı melodiler beynimizde takılı kalıyor, bazılarıysa hemen siliniyor?
Beynin müzikle oynadığı oyun
Sabah radyoda çalan bir şarkı, gün boyunca zihninizde dönüp duruyorsa yalnız değilsiniz. Araştırmalar, beynin özellikle tanıdık, tekrar eden ve kolay hatırlanan melodilere otomatik bir tepki verdiğini gösteriyor. Müzik, beynin hem hafıza hem de ödül merkezlerini aynı anda uyarıyor; bu da melodinin istemsizce zihne kazınmasına yol açıyor.
Hangi şarkılar daha çok takılır?
Araştırmalara göre, hızlı tempolu, kolay söylenebilir nakaratlara sahip ve sık tekrar eden parçalar “earworm” etkisini en çok tetikliyor. Örneğin Lady Gaga’nın “Bad Romance”i, Queen’in “Bohemian Rhapsody”si veya Pharrell Williams’ın “Happy”si gibi şarkılar, ritimleri ve melodik yapıları sayesinde hafızada kolayca yer ediyor.
Ayrıca, bazı insanlar belirli müzik türlerine diğerlerinden daha duyarlı. Özellikle müzikle iç içe olan veya müzikal hafızası güçlü bireyler, bu etkiyi daha sık deneyimliyor.
Earworm etkisinin arkasında, beynin kısa süreli hafıza sistemi olan “çalışma belleği” bulunuyor. Beyin, bir melodiyi tamamlamaya çalışırken sürekli eksik kısmı doldurmaya uğraşıyor. Bu döngü tamamlanmadıkça, şarkı zihnimizden gitmiyor.
Earworm’dan kurtulmak mümkün mü?
Bu istenmeyen müziksel takıntıdan kurtulmanın birkaç yöntemi var. Uzmanlar, şarkının tamamını dinlemenin veya zihni farklı bir işle meşgul etmenin etkili olduğunu söylüyor. Bazı araştırmalar, sakız çiğnemenin beynin ritimle senkronizasyonunu bozarak melodinin tekrarını azaltabileceğini öne sürüyor. Alternatif olarak, başka bir şarkıya geçmek veya bilinçli olarak sessizliğe yönelmek de işe yarayabiliyor.
