Son yıllarda giderek artan bilimsel veriler, bu uygulamaların bazı bireylerde ciddi psikolojik sorunlara yol açabileceğini gösteriyor.

Farkındalık, yaklaşık 1500 yıllık geçmişe sahip bir Budist meditasyon türü olarak biliniyor. Kişinin anda kalarak düşüncelerini ve hislerini gözlemlemesini amaçlayan bu yöntem, tarihsel kaynaklarda da olumsuz etkileriyle anılıyor. Örneğin, Dharmatrāta Meditasyon Yazmaları adlı antik bir metin; depresyon, anksiyete, psikotik ataklar ve disosiyatif durumlara dair detaylı açıklamalar içeriyor.

Zarar görenlerin sayısı az değil

Son sekiz yılda yapılan pek çok akademik çalışma, meditasyonun olumsuz etkilerinin nadir olmadığını ortaya koydu. 2022 yılında ABD’de düzenli meditasyon yapan 953 kişiyle yürütülen bir araştırmaya göre, katılımcıların yüzde 10’undan fazlası bir aydan uzun süren ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşüren yan etkiler yaşadığını belirtti.

2020'de yayımlanan, 40 yıllık çalışmaları bir araya getiren bir derlemede en sık karşılaşılan sorunların; anksiyete, depresyon, psikotik belirtiler, disosiyasyon ve yoğun korku olduğu kaydedildi. Üstelik bu etkiler, öncesinde herhangi bir psikolojik sorunu olmayan kişilerde de gözlemleniyor.

Uygulayıcılar nadiren bilgilendiriliyor

Coventry Üniversitesi'nden deneysel psikoloji profesörü Miguel Farias, The Conversation’daki bir yazısında bu risklere dikkat çekti. Farias’a göre, farkındalık tekniklerinin olumlu etkileri bilimsel olarak kanıtlanmış olsa da, olası zararlar konusunda kullanıcılar yeterince uyarılmıyor. Uygulamaları yönlendiren dijital araçlar, eğitmenler ve kitaplar genellikle yan etkilere değinmiyor.

Budist rahip ve aynı zamanda işletme profesörü olan Ronald Purser, 2023 yılında yayımladığı McMindfulness adlı kitabında farkındalık hareketini "kapitalist bir maneviyat biçimi" olarak tanımlamış ve sadece ABD’de bu sektörün 2,2 milyar dolarlık bir hacme ulaştığını belirtmişti.

Mindfulness kavramının öncülerinden Jon Kabat-Zinn bile 2017 yılında yaptığı bir açıklamada, alandaki olumlu bulguların yüzde 90’ının düşük bilimsel kaliteye sahip olduğunu kabul etmişti.

Çocuklar üzerinde olumsuz etkiler

Meditasyonun etkilerini ölçmeye yönelik en kapsamlı çalışmalardan biri, 2016-2018 yılları arasında İngiltere'de gerçekleştirildi. 84 okulda, 11-14 yaş aralığındaki 8 binden fazla çocukla yapılan bu araştırmanın sonuçları 2022'de açıklandı. Bulgulara göre, mindfulness eğitimi alan çocukların ruh sağlığında belirgin bir gelişme görülmedi; hatta bazı hassas bireylerde bu uygulamaların zarar verebileceği belirtildi.

Etik sorunlar gündemde

Bu veriler ışığında, meditasyonun yan etkilerini belirtmeden yaygınlaştırmak veya klinik tedavilere entegre etmek etik açıdan sorgulanıyor. Bilim insanları, güvenli uygulama yöntemleri üzerine yapılan çalışmaların yetersiz olduğunu vurguluyor.

ABD'de meditasyon nedeniyle ağır psikolojik sorunlar yaşayan bireylere yönelik kurulan profesyonel destek merkezleri bulunuyor. Aynı zamanda, kötü deneyimler yaşamış bireylerin kurduğu internet siteleri ve akademik kaynaklar da bu konuda bilgi sunuyor.