Son yıllarda mineral içerikli güneş koruyucular, kimyasal alternatiflerine göre daha nazik ya da daha sağlıklı oldukları düşüncesiyle ilgi görüyor. Ancak bu iki tür arasındaki teknik farklar, tüketicilerin çoğu tarafından tam olarak anlaşılmıyor ve bu da bazı yanlış yorumlara yol açabiliyor.

Güneş kremleri arasındaki temel fark, içerdikleri aktif maddeler ve ultraviyole (UV) ışınlarını nasıl etkisiz hale getirdikleriyle ilgili. Kimyasal filtreli kremler, UV ışınlarını emip ısıya dönüştürerek ciltten uzaklaştırıyor. Öte yandan, fiziksel yani mineral içerikli ürünler, UV ışınlarını cilde ulaşmadan geri yansıtıyor veya dağıtıyor.

“Mineral” ve “kimyasal” gibi terimler zaman zaman yanıltıcı olabiliyor; çünkü tüm güneş kremlerinde kimyasal bileşenler mevcut. Ayrıca mineral bazlı ürünlerde de etkinliği artırmak adına kimyasal destek maddeler bulunabiliyor.

Zürih ve Basel üniversitelerinde dermatofarmakoloji alanında çalışan uzman Christian Surber, bu ayrımın daha teknik bir dille “çözünür” ve “çözünmez” filtreler şeklinde yapılmasının daha isabetli olacağını belirtiyor. Surber’e göre, fark esasen filtrelerin etki biçiminde yatıyor: biri emerek, diğeri yansıtarak koruma sağlıyor.

Güneş koruyucuların sağlık üzerindeki etkileri

Güneş kremlerinin sağlığa etkileri uzun süredir gündemde. Avrupa Komisyonu’na bağlı Tüketici Güvenliği Bilimsel Komitesi (SCCS), 2021’de bazı kimyasal UV filtrelerinin potansiyel risklerini değerlendirdi. Bu maddeler arasında oksibenzon, homosalat ve oktokrilen yer alıyordu; özellikle hormonal sisteme zarar verme potansiyelleri nedeniyle şüpheyle yaklaşılıyordu.

SCCS, oksibenzon ve homosalatın yaygın kullanım dozlarında güvenli olmadığını, oktokrilenin ise %10 oranına kadar güvenli kabul edilebileceğini duyurdu. Ancak eldeki verilerin kesinlikten uzak olduğunu da not etti.

Örneğin laboratuvar ortamında yapılan bir araştırmaya göre, oksibenzonun insanda hormon sistemini bozacak seviyeye ulaşabilmesi için bir kişinin 277 yıl boyunca her gün bu maddeyi içeren krem kullanması gerekiyor.

Yine de Avrupa Komisyonu, 2022 yılında bu filtrelerin güneş kremlerindeki miktarlarını sınırlayan yeni düzenlemeler getirdi.

Euroconsumers ve Belçika merkezli tüketici kuruluşu Test-Achats’tan Laura Clays, bu maddelerin piyasada giderek daha az görüldüğünü ve üreticilerin, bu içeriklerin gelecekte tamamen yasaklanabileceğini göz önünde bulundurarak formülasyonlarını değiştirdiğini söylüyor.

Hassas ciltler ve koruma düzeyi

Risklerden bağımsız olarak, hassas cilt yapısına sahip kullanıcılar genellikle çinko oksit veya titanyum dioksit gibi bileşenler içeren mineral bazlı ürünleri tercih ediyor. Çünkü bu içeriklerin cildi tahriş etme ihtimali daha düşük.

Ancak Clays’in yürüttüğü testlerde, sadece mineral filtre içeren bazı güneş kremlerinin etiketlerinde belirtilen SPF (güneş koruma faktörü) seviyesini karşılamadığı görüldü. Bu da, yalnızca mineral içeren ürünlerin tek başına yeterli koruma sağlamayabileceğine işaret ediyor.

Ayrıca, mineral kremler genellikle cilt üzerinde beyaz kalıntı bıraktığı için kullanıcılar bu ürünleri gerektiği kadar sık yenilemeyebiliyor. Oysa cilt yüzeyini eşit şekilde kaplamak ve korumayı sürdürmek için düzenli uygulama önemli.

Her iki tür de güvenli kabul ediliyor

Tüm bu farklara rağmen, uzmanlar hem kimyasal hem de mineral içerikli güneş kremlerinin, doğru kullanıldığında etkili ve güvenilir koruma sağladığı konusunda hemfikir.

Christian Surber, tüm güneş koruyucu filtrelerin yetkili kurumlarca güvenlik testlerinden geçtiğini ve kullanım açısından onaylandığını belirtiyor.

Laura Clays ise bu konuda özetle şunu söylüyor: “En iyi güneş kremi, her gün düzenli olarak uygulayacağınız kremdir. Sağlık açısından aralarında belirgin bir üstünlük farkı yok.”