Science Advances dergisinde yayımlanan araştırma, Alpler ile Orta ve Doğu Avrupa’nın bazı bölgelerinde fırtına aktivitesinde ciddi bir artış olabileceğini ortaya koyuyor. Küresel sıcaklıklar sanayi öncesi seviyelerin 3 derece üzerine çıkarsa, Alpler’in kuzeyindeki fırtına sıklığı yüzde 50’ye kadar artabilir.
Bu fırtınalar, Avrupa’daki en yıkıcı hava olayları arasında yer alıyor ve son yıllarda sigorta hasar taleplerini artırmış durumda. Araştırmacılar, süper hücrelerin hangi koşullarda oluştuğunu ve iklim değişikliğinin bu koşulları nasıl etkilediğini anlamanın, hazırlıklı olmak açısından hayati öneme sahip olduğunu belirtiyor.
Süper hücre fırtınası nedir?
Tipik gök gürültülü fırtınalardan farklı olarak süper hücrelerin içinde “mezosiklon” adı verilen derin, dönen bir hava sütunu bulunur. Bu dönme hareketi süper hücreye olağanüstü bir dayanıklılık kazandırır. Çoğu fırtına kısa sürede etkisini yitirirken, süper hücreler saatler boyunca devam edebilir ve geniş alanlara yayılabilir.
Süper hücreler, yere yakın sıcak ve nemli hava, yükseklerde daha soğuk hava ve rüzgarın yükseklikle değiştiği durumlarda oluşur. Bu atmosferik şartlar kararsızlık yaratır ve dönmeye başlayan hava sütunları, süper hücrelerin gelişmesine zemin hazırlar.
Genellikle yaz aylarında görülen bu fırtınalar, güçlü rüzgarlar, büyük dolu ve yoğun yağışla kendini gösterir. Avrupa’da nadir rastlansa da, ciddi tehlikeler ve mali kayıplar yaratabilirler.
Artan hasar riski
Süper hücreler ve uzun süreli rüzgar fırtınaları ile büyük dolu olayları, son yıllarda sigorta taleplerinde artışa yol açtı. 2023’te şiddetli konvektif fırtınalar yaklaşık 55 milyar euro sigortalı hasar oluşturdu ve böylece dünyanın en maliyetli doğal afet türü haline geldi.
Avrupa’da nadir görülmelerine rağmen, süper hücreler ciddi yerel hasarlara neden olabiliyor. Haziran ayında Fransa’nın Loire bölgesinde L’Hopital-le-Grand’ı vuran bir süper hücre, 6 santimetre çapında dolu taneleri oluşturarak evlere ve araçlara zarar verdi. Ağustos ayında İtalya’nın Rimini ve Ravenna şehirlerini vuran başka bir süper hücre ise şiddetli dolu, yağmur ve saatte yaklaşık 100 km hızla esen rüzgarlarla geniş çaplı hasara yol açtı; ağaçlar devrildi, araçlar zarar gördü ve ekinler tahrip oldu.
Süper hücreler nasıl takip ediliyor?
Avrupa’da ulusal radar sistemlerinin farklılıkları, süper hücrelerin geçmişten günümüze izlenmesini zorlaştırıyor. Bern Üniversitesi’ndeki Mobiliar Doğal Riskler Laboratuvarı ve Oeschger İklim Değişikliği Araştırma Merkezi’nden Monika Feldmann, sınır ötesi fırtına tespitinin bu nedenle zor olduğunu belirtiyor.
Bu sorunun üstesinden gelmek için Bern Üniversitesi ve ETH Zürih iş birliğiyle yüksek çözünürlüklü simülasyon modelleri geliştirildi. Bu dijital haritalama teknikleri, fırtına hücrelerini çok ayrıntılı biçimde simüle ederek, gelişim süreçlerini daha net bir şekilde gösteriyor.
Süper hücreler için “sıcak noktalar”
Yeni modellemeler, Alpleri süper hücre fırtınaları açısından bir sıcak nokta olarak belirledi. Bölgenin kuzey yamaçları sezonda ortalama 38, güney yamaçları ise 61 güçlü fırtına yaşıyor. Araştırmaya göre, küresel sıcaklık 3 derece artarsa, bu dağlık bölgede süper hücre sayısı yüzde 50’ye kadar artabilir; bu durum İsviçre, Avusturya, kuzey İtalya ve güney Almanya için riski yükseltecek. Buna karşın, İber Yarımadası ve Fransa’nın güneybatısında azalma gözlenebilir.
Genel olarak Avrupa’da süper hücre fırtınalarının sayısında yüzde 11’lik bir artış bekleniyor. Feldmann, bu bölgesel farklılıkların iklim değişikliğinin Avrupa’daki çeşitli etkilerini yansıttığını vurguluyor.
Araştırma, Avrupa ülkelerinin daha sık ve şiddetli hava olaylarına hazırlıklı olması gerektiğini ortaya koyuyor. Altyapı, tarım, acil durum hizmetleri ve sigorta sistemlerinin bu değişime uyum sağlaması zorunlu hale geliyor. Feldmann, süper hücreleri tetikleyen koşulları anlamanın, bu tür fırtınalara karşı hazırlıklı olmanın anahtarı olduğunu söylüyor.
