Bu yazıdaki bilgiler bizlerden önce salgınla mücadele eden Çin ve İtalya gibi Ülkelerin deneyimlerine göre derlenmiştir. Bu konudaki bilgiler zaman içinde güncellenebilir. İsviçre federal Hükümeti 16.03.2020 tarihinde şu an için 19.04.2020 tarihine kadar sürecek olağanüstü hal kararı almıştır.
Bu karar en son 2. Dünya savaşı sırasında alınmıştır. Hastaneler İtalya örneği gibi üzerimize Tsunami şeklinde hızla gelebilecek ağır seyirli vakalar için yatak kapasitlerini stoklamakta. Personel vardiya usulü gereğinde her hekim yoğun bakım hekimi olarak çalışabilcek durum getiriliyor. Emekliler, öğrenciler göreve çağrıldı.
İlk kez milis asker sistemi olan İsviçre , 8000 rezerve sağlık birliği askerini olağaüstü bir emirle göreve çağırdı. Olağanüstü hal gittikçe artan COVİD-19 salgınının logaritmik artan vakalarının çoğalma hızını ve olası komplikasyonlarının hızını kesmek amacıyla alındı.
Böylelikle sağlık sistemininin iflasını ve dolaysıyla çok fazla can kaybının önleme amacını taşımaktadır. Olağanüstü hal genelgesine uymayanlara 3 yıla kadar hapis cezası verilebilcektir. Bu durumdan da anlaşıldığı gibi durum çok ciddi. Peki nedir bu Covid-19 Salginin önemi?
Korona virüsü ailesi hakkında bilinmesi gerekenler!
Koronavirüs, büyük bir virüs ailesinin bir alt türü. Sadece yedi tanesi insanlara bulaşabiliyor. Elektron mikroskop altındaki görüntüsü taç şeklinde o yüzden latince Corona (taç) olarak adlandırılmış.
Virüsler canlı, dinamik yapılar, zaman içerisinde değişiklik olabiliyor. 2000'li yıllarda bir grup corona virüste mutasyon dediğimiz bazı genetik değişikliklerle üst solunum yolu değil alt solunum yolu hastalığı yani zatürre yapma kapasitesi görüldü. Bu yeni COVİD-19 salgını zatürre yapma kapasitesi olan üçüncü tip korona virüsü ile olusmustur..
Daha önce de sınırlı alanda salgın yapan daha ölümcül SARS ve Mers-COV salgınında Zatüre gözlemlenmişti.. Bu yeni 3. Virüsün adı 2019-NcoV. Yaptığı hastalığı da 2019 da ortaya çıkması nedeniyle CoVid-19 hastalığı olarak adlandırmışlardır. Koronavirüsün bu kadar çok korkutmasının sebebi yayılma gücünün yüksek ve ağır seyrinin %20 kadar olmasındandır.
Nasıl bulaşır?
Bulaşma genellikle hasta kişinin öksürmesi ve aksırması sırasında oluşan daamlacıklarının 1 m’ye kadar yakın temasta ve korunmasız kişilerin solunum yollarından girmesi ile olmaktadır. Ayrıca enfekte yüzeylerden temasla, ağız ve gözler de bulaşma yolu olabilir.
Dünya sağlık örgütüne göre bu virüsün "kuluçka dönemi", yani enfeksiyonun kapıldığı andan belirtilerin görüldüğü zamana kadar olan dönem yaklaşık 14 gün. Bazı yayınlar bu sürenin 21 güne kadar çıkabileceğini söylüyor.
Çinli bilim insanları, bazı kişilerin belirtiler görülmeden de enfeksiyonu yaydıkları uyarısında bulunuyor. Koronavirüsün bulaşması için yakın temas gerekiyor. İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS) yetkilileri, yakın temasın tanımını, virüs bulaşmış kişiye 1 metre mesafeden 15 dakikadan fazla yaklaşmamak şeklinde yapıyor.
Kimler risk altında?
2019 nCoV enfeksiyonu da mevsimsel gripte olduğu gibi yaşlı hastalarda ya da hangi yaşta olursa olsun altta yatan kronik kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kronik böbrek ve karaciğer hastalığı olanlarda daha ağır ve hayatı tehdit eder nitelikte seyretme eğilimindedir.
Özellikle risk altında olanlar 65 yaş üstü kişiler, seker hastaligi olanlar, hipertansiyonu olanlar , kalp Damar hastalığı olanlar, kronik akciğer hastalığı olanlar, bağışıklık sistemi hastalığı olanlar, kanser tedavisi görenler, sigara içenler için yine risk yüksek kabul ediliyor.
COVİD-19 hastalığının en sık belirtileri nelerdir?
Yüksek ateş, kas ağrıları, kuru öksürük, nefes darlığı.
Covid-19 Hastalığı ölümcül mü?
Dünya sağlık örgütünüm 44 bin hastaya dayandırdığı araştırma verilere göre virüsün bulaştığı kişilerin:%81'i hafif atlatıyor, %14'u ciddi geçiriyor. %5'ı ağır hastalanıyor. Covid-19'dan ölenlerin oranı ise %2-3 arasında.
Hastalığın 9 yasin altındaki çocuklarda pek görülmediği 80 yaş üzerinde ve solunum yolları hastalıkları olanlarda ise ölümcüllük oranının çok yükseldiği anlaşılıyor.
Nasıl korunurabiliriz?
Bu virüsten korunmak için henüz bir aşı geliştirilmemiştir. En önemli korunma yöntemi sosyal mesafedir. Etrafınızdaki insanlara en az 2 metre mesefe koyunuz. Daha iyisi evde kalınız, evden çalışınız.
Bu hem Virüsün size bulaşmasını önler ya da size bulaştıysa diğer insanlara bulaşmasını önler. Diğer önemli korunma yöntemi ise kişisel temizliğe önem verilmesidir.
Dünya sağlık örgütü bu virüsten korunmak için su tavsiyelerde bulunuyor!
COVİD-19 Teşhisi nasıl konur?
Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) adı verilen bir test ile teşhis konulur. Bu test sayesinde virüsün genetik parmak izi belirlenir.
COVİD-19 tedavi yöntemleri nelerdir?
Şu an için hastlalığı tedavi edecek herhangi bir antiviral ilaç yoktur. Diğer viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılan deneysel Tolocizumab gibi monoklonal antibody ve antiviral ilaçlar Coronovirüs enfeksiyonlarının tedavisinde de denenmiş ancak kısmı etkili bir sonuç elde edilmiştir.
Şu an için tedavi semptomatik olup, yatak istirahati, bol sıvı tüketimi ve günlük alınması gerekli kalorinin alınması vücut direnci açısından gereklidir. Zira hastalığı tedavi edecek olan vücut direncidir.
COVİD-19 Ölümcül bir hastalık mıdır?
Dünya sağlık örgütünüm 44 bin hastaya dayandırdığı araştırma verilere göre astalığın 9 yaşın altındaki çocuklarda pek görülmediği 80 yaş üzerinde ve solunum yolları hastalıkları olanlarda ise ölümcüllük oranının çok yükseldiği anlaşılıyor.
Hastaların %80’i hastalığı hafif atlatıyor. %20 daha ağır geçiriyor, bazen yoğun bakım şartları gerektirebilcek ağır bir zatüre, böbrek yetmezliği, çoklu organ yetmezliğine giriyor ve bunladan %2.3 si malesef ki hayatını kaybediyor.
Özellikle yaşı 65 yaştan büyüklerde (70-79 ölüm oranı %8, 80 yas üzeri ölüm oranı 14.8%) kronik hastalığı olanlarda (Kalp Damar hastalığı olanlarda ölüm oranı % 10.5, Şeker hastalığı ölüm oranı %7.3 , Hipertansiyonlularda ölüm oranı %6, Kanser hastalarında ölüm oranı %5.3 ) bu oran daha yüksektir.
Hastalığın geliştirdği zatürenin ağırlığına göre kişiler yoğun bakımda suni solunum cihazina (ventilatör) bağlanabilir. Yoğun bakım yatakları böylesine kontrolsüz bir salgında oluşabilecek komplikasyonları karşılayabilecek sayıda değildir. İsviçre`nin yoğun bakım yatak kapasitesi 1’000 yatak kadardır kontrolsüz salgında ihtiyaç 4’000 yatağa çıkabilir.
Bütün bu acil önlemler sağlık sisteminin iflasını ve pek çok ölümü önleme adınadır. Unutmayın Covid-19 salgını ile iflas eden sağlık sistemi ile sırf Covid-19 salgınına bağlı ölümler olmamakta pek çok hastaya gerekli olan (kazalar, başka ameliyatlar, kanserler vesaire) tedavi verilemeycektir.
COVİD-19 Salgını nedeniyle Tansiyon ilaçları kesilmeli mi?
ACE İnhibitörleri ve Sartan kullanan hastalarının daha çok komplikasyon geçirdiğini basından mutlaka okumsusunzdur. Bu konuda İsviçre Kardiyoloji derneği ve Avrupa Kardiyoloji derneği bu ilaçların tedavideki önemini vurgulayarak bu konuda henüz hastaların prognozununun kötü olduğunu destekler yeterince yayın olmadığını vurgulayarak ilaçların kesilmemesini önermişlerdir.
COVİD-19 Salgını nedeniyle İbubrufen, Brufen gibi ilaçlar zararlı mıdır?
Bu konuda da kanıt dayalı destekler yayın yok. Fakat şu an için yönergeler zaten Covid-19 salgınında ateş ve ağrı durumunda Parasetamol kullanımı yönünde. Yine de İbubrufen gibi nonsteroidal ilaca alınması gerekirse takip eden Doktora sorulmalıdır, Bütün bu bilgillerin isiginda lütfen sosyal mesafe kuralının uyunuz, evde kalınız, mümkün ise evden çalışınız.
Sosyal izolasyon ile salgınının hızını kesmemize yardımcı olunuz bu şekilde pek çok hayat kaybını önlemede üzerinize düşeni yapınız. Ancak herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine getirirse başarılı olabiliriz. Birlikten güç doğar. Dünyanın neresinde olursa tüm sağlık çalışanlarına kolaylıklar dilerim.
Doç. Dr. Belinda Nazan Walpoth