Bilim insanları, bu çöküşün gerçekleşmesi durumunda Avrupa’nın adeta dev bir “derin dondurucuya” dönüşebileceği ve yeni bir buzul çağının başlayabileceği konusunda uyarıyor. 2004 yapımı Yarından Sonra (The Day After Tomorrow) filminde de benzer bir senaryo kurgulanmıştı.

Bu yüzyılda çökme tehlikesi
Daily Mail’de yer alan habere göre, Çin Bilimler Akademisi Oşinoloji Enstitüsü ile San Diego’daki uzmanlar tarafından yürütülen ortak araştırma, AMOC sisteminin zayıfladığına işaret eden “önemli bir parmak izi” tespit etti. Bulgular, 1000–2000 metre derinlikte ölçülen olağanüstü sıcak okyanus sularına dayanıyor ve bu, sistemin önümüzdeki yıllarda tamamen çökebileceği anlamına geliyor.

AMOC’un durması, Kuzey Avrupa ve Kuzey Amerika’daki ılıman iklim dengesini ciddi biçimde bozabilir. Uzmanlar, böyle bir durumda Avrupa genelinde sıcaklıkların 15°C’ye kadar düşebileceğini, bazı bölgelerde ise -30°C’ye varan aşırı soğukların görülebileceğini belirtiyor. Bu senaryo, küresel ısınmanın etkilerini bile gölgede bırakabilecek büyüklükte bir iklim değişikliğini beraberinde getirebilir. İzlanda İklim Bakanı bu durumu “ülkenin güvenliği için doğrudan tehdit” olarak nitelendirerek uluslararası alarm çağrısı yaptı.

Körfez Akıntısı'nın kritik rolü
Körfez Akıntısı (Gulf Stream), AMOC’un yalnızca bir bileşeni. Bu dev okyanus akıntı sistemi, sıcak tropikal suları yüzeyden kuzeye taşıyarak Avrupa, Birleşik Krallık ve ABD’nin doğu kıyılarında ılıman bir iklimin sürmesini sağlıyor. Ancak Grönland’daki buzulların erimesiyle artan tatlı su miktarı, bu mekanizmanın yavaşlamasına yol açıyor.

Bilim insanları, iklim modelleri, okyanus gözlemleri ve simülasyonlar aracılığıyla AMOC’un önümüzdeki 75 yıl içindeki seyrini inceledi. Bulgular, sistemin 20. yüzyılın sonlarından itibaren zayıflamaya başladığını ve özellikle 2000’li yıllardan bu yana 1000–2000 metre derinlikteki su sıcaklıklarının belirgin biçimde arttığını gösteriyor.

Bu derinliklerdeki sıcaklık değişimleri, atmosferdeki güneş radyasyonu ya da volkanik aktivitelerden daha az etkilendiği için AMOC’un gücünü ölçmede daha güvenilir bir gösterge olarak kabul ediliyor. Yeni keşfedilen bu “ısı parmak izi”, yüzey sıcaklığı ölçümlerine dayanan eski yöntemlere önemli bir tamamlayıcı olarak değerlendiriliyor.

Massachusetts Institute of Technology (MIT) tarafından geliştirilen genel dolaşım modeliyle yapılan simülasyonlarda, AMOC’un yavaşlamasının Kuzey Atlantik’in alt tabakalarında ısınmaya neden olduğu ve bu ısınmanın “baroklinik Kelvin dalgaları” olarak bilinen enerji dalgalarını ürettiği belirlendi. Bu dalgaların okyanusun batı kıyılarını izleyerek ekvatora ulaştığı ve orta derinliklerde ek ısınmaya yol açtığı tespit edildi.

Yeni bir buzul çağı mı başlıyor?
Bilim insanları, AMOC’un kuzey yarımküreye sıcaklık taşıyan en önemli sistem olduğunu belirterek, sistemin tamamen çökmesi halinde Avrupa’nın büyük bölümünün 15°C’ye kadar soğuyabileceğini vurguluyor. Bazı bölgelerde sıcaklıkların -30°C’ye kadar düşmesi, modern çağda görülmemiş bir soğuma dönemi anlamına gelebilir.

Bu tablo, 2004 yapımı Yarından Sonra filmindeki gibi bir “ani buzul çağını” hatırlatıyor. Ayrıca, bu değişim yalnızca Avrupa’yı değil; tropik ve subtropikal bölgelerde yağış düzenlerini, rüzgâr sistemlerini ve kuraklık döngülerini de kökten etkileyebilir. Bristol Üniversitesi’nden Prof. Jonathan Bamber, “Kuzeybatı Avrupa’nın iklimi tamamen değişebilir ve Kanada’nın Arktik bölgelerine benzer bir hale gelebilir” diyor.

Küresel ısınmanın hızlanmasıyla birlikte Arktik buzulların daha fazla erimesi ve Grönland’dan gelen tatlı suyun artması, AMOC’un akışını daha da dengesiz hale getirebilir. Uzmanlara göre, bu dev sistemin çökmesi halinde Kuzey Avrupa sert kışlara, uzun süren buz örtülerine ve kar fırtınalarına sahne olabilir.

12 bin yıl önce de çökmüştü
Tarihsel verilere göre AMOC, geçmişte de çökmüş ve son çöküş yaklaşık 12 bin yıl önce sona eren buzul çağı öncesinde yaşanmıştı. İzlanda İklim Bakanı Johann Pall Johannsson, bu tehlikenin ciddiyetini vurgulayarak “Bu, ülkemizin direncine ve güvenliğine doğrudan bir tehdittir” dedi. Ayrıca AMOC’un ilk kez Ulusal Güvenlik Konseyi’nin gündemine “varoluşsal bir risk” olarak taşındığını açıkladı.

Söz konusu araştırmanın bulguları Communications Earth & Environment dergisinde yayımlandı. Uzmanlar, ekvatoral Atlantik’in AMOC’un izlenmesi için kritik bir bölge olduğunu ve yeni tespit edilen “ısı parmak izi”nin iklim değişikliği çağında sistemin takibinde önemli bir araç olabileceğini ifade ediyor.