Vejetaryen ve vegan diyetler, sağlık açısından  hem fayda hem de bazı riskler taşır. Bu nedenle, bitki bazlı beslenmeyi düşünen bireylerin öğünlerini dengeli şekilde tüketmeleri önemlidir. Uzmanlar, yeni yayınladıkları iki raporda bu konuyu ele aldı.

Fransa Gıda, Çevre ve İş Sağlığı Güvenliği Ajansı'ndan (Anses) uzmanlar, vejetaryen diyetlerin tip 2 diyabet geliştirme riskinin, vejetaryen olmayan diyetlere kıyasla daha düşük olabileceğine dair orta düzeyde kanıtlar bulunduğunu belirtti.

Vejetaryen diyetlerin kalp hastalıkları, yumurtlama bozuklukları, belirli kanser türleri, göz hastalıkları ve sindirim sistemi rahatsızlıkları riskini azaltabileceğine dair daha zayıf kanıtlar da mevcuttur.

Bununla birlikte, bazı daha belirsiz kanıtlar, bitki bazlı diyetlerin kemik kırıkları veya doğuştan gelen üretra bozuklukları riskini artırabileceğini öne sürmektedir. Ancak bazı uzmanlar, bu olası bağlantıya dair yeterli veri bulunmadığını savunmaktadır.

Vejetaryen diyet üzerine 5 yıllık araştırma

Anses uzmanlarının beş yıl süren çalışmasının sonucunda yayımlanan iki yeni rapor; geniş kapsamlı bilimsel literatür taraması ve beslenme önerilerini içermektedir.  

Anses’in Beslenme Risk Değerlendirme Birimi Başkan Yardımcısı Perrine Nadaud, Euronews Health’e verdiği demeçte bu açıklamalarda bulundu.

"Daha az olumlu" vitamin seviyeleri

Bilimsel literatür incelemesi, vejetaryen diyetlerin sağlık üzerindeki etkilerine dair 131 çalışmayı içerirken, beslenme önerileri ise besin değerleri, olası gıda kirlenmeleri ve beslenme alışkanlıklarını dikkate alan bir optimizasyon aracı kullanılarak oluşturuldu.

Daha zayıf kanıtlara dayanan ilişkiler için ise Nadaud, uzmanların yine de bir sonuca vardığını ancak "gelecekte yayımlanacak yeni çalışmaların bu sonucu biraz değiştirebileceğini" ifade etti.

Araştırma ayrıca, vejetaryenlerin demir, iyot, B12 vitamini, D vitamini ve kalsiyum-fosfat dengesi açısından "daha az olumlu" seviyelere sahip olduğunu ortaya koydu. Veganlar için ise B2 vitamini açısından "daha az olumlu bir beslenme durumu" söz konusu.

Bir kişinin bu vitaminlerden yeterli miktarda almaması, örneğin kemik kırıkları riskini artırabilir.

Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS), "iyi bir planlama ve sağlıklı, dengeli bir vegan diyetin nasıl oluşturulacağına dair bilgi sahibi olunmasıyla, vücudun ihtiyaç duyduğu tüm besinleri almanın mümkün olduğunu" belirtmektedir.

Ancak, "doğru planlama yapılmadığında, veganların temel besin öğelerinden yoksun kalabileceği" konusunda uyarıda bulunuyorlar.

Et tüketimini azaltanların başlıca nedenleri arasında hayvanlara duyulan endişe ve et tüketiminin çevre üzerindeki etkileri yer aldı.

2023 yılında Nature dergisinde yayımlanan bir çalışma, daha az et tüketmenin sera gazı emisyonları, arazi kullanımı, su tüketimi ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki çevresel etkileri azalttığını ortaya koydu.

Vejetaryenler ve veganlar ne tüketmeli?

Fransız ajansının beslenme önerileri kapsamında, vejetaryenlerin ve veganların her gün şu besinleri tüketmesi gerektiği belirtiliyor:

• Meyve
• Sebze
• Mercimek gibi baklagiller
• Nişastalı karbonhidratlar veya ekmek
• Kuruyemiş ve tohumlar
• Bira mayası
• Süt ürünleri veya zenginleştirilmiş vegan alternatifleri

Uzmanlar, vejetaryenlerin belirli Omega-3 yağ asitleri ve D vitamini ihtiyacını karşılamada zorlanabileceğini, veganlar için ise B12 vitamini ve erkeklerde çinko alımının daha zor olabileceğini belirtiyor.