Devletlerarası güvenlik rekabeti, uydulara yönelik sabotaj ihtimalleri ve kasten yapılan yıkımlar, uzayın sadece keşif ve iletişim alanı olmaktan çıktığını gösteriyor. Bu karmaşık ortamda, İsviçre "uzayda arabulucu ülke" rolüyle devreye girmeye hazırlanıyor.

Rusya’nın tehlikeli testi ve artan riskler

Kasım 2021’de Rusya, kendi eski bir uydusunu vurdu. Bu olay sonucunda uzaya saçılan yüz binlerce enkaz parçası, Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) personelini acil durum protokolüyle kaçmaya zorladı. Olay, aktif haldeki en az 10 bin uyduyu barındıran uzay altyapısının ne kadar kırılgan olduğunu ortaya koydu.

ETH Zürih Güvenlik Araştırmaları Merkezi’nden Clémence Poirier, “Yörünge, uzayda faaliyet gösteren tüm taraflarca ortaklaşa kullanılmalıdır” diyerek iş birliğinin önemini vurguluyor.

Uzayda yarış büyüyor

Sadece Elon Musk’ın Starlink projesi 7000’den fazla uyduyu yörüngeye yerleştirdi. 2021-2022 yıllarında küresel uzay yatırımları 62 milyar franka ulaştı. İsviçre de bu yarışta geri kalmak istemiyor. Ülkede 250’den fazla girişim, firma ve üniversite bu alanda çalışıyor. Bern yönetimi, ilk uzay yasasını hazırlayarak bu sektöre yasal bir zemin oluşturmak istiyor.

Her yıl yaklaşık 305 milyon franklık bir bütçeyle uzay alanına katkı yapan İsviçre, bu fonların önemli bir kısmını ESA, Eumetsat ve Horizon Europe gibi projelere aktarıyor. Bu yatırımlar sayesinde ülkede 1500 kişiye istihdam sağlanıyor.

İsviçre neden arabulucu olabilir?

İsviçre, askeri uydu sistemine sahip değil, ayrıca yörüngeye silah taşıyan bir kapasiteye de sahip değil. Bu nedenle tarafsızlık ilkesini koruyarak güven inşa edebilecek bir aktör olarak öne çıkıyor. Dışişleri Bakanlığı’ndan Natália Archinard, “İsviçre’nin çok taraflı diplomasi geçmişi uzaydaki arabuluculuk rolünü de üstlenmesini kolaylaştırıyor” diyor.

Archinard’a göre İsviçre, uzay güvenliği konularında taraflar arasında diyalog ortamı yaratabilir, evrensel ilkelere dayanan öneriler sunabilir ve teknik uzlaşma zeminlerini güçlendirebilir.

Yasal çerçeve eksik

1966 tarihli BM Uzay Anlaşması, uzayın yalnızca barışçıl amaçlarla kullanılmasını, hiçbir devletin burada egemenlik iddia edemeyeceğini ve kitle imha silahlarının yörüngeye yerleştirilemeyeceğini söylüyor. Ancak günümüzün teknolojik ve askeri gelişmeleri bu anlaşmanın ötesine geçmiş durumda. Yeni hukuki düzenlemelere ihtiyaç var, fakat bu konuda henüz kayda değer bir uluslararası anlaşmaya ulaşılamadı.

İsviçre’nin önündeki fırsat

ABD ile Çin arasında süren stratejik rekabet, ortak uzay düzenlemelerini zorlaştırıyor. Ancak İsviçre gibi tarafsız ülkeler, bu tür zeminlerde arabulucu rolü üstlenerek güveni tesis edebilir. İsviçre’nin yasal düzenleme, etik ilkeler ve diplomatik arka plan konusundaki güçlü itibarı, onu "uzayın vicdanı" olabilecek nadir ülkelerden biri yapıyor.