Kadınlarda adet döngüsünün 45 yaşından önce sona ermesi, erken menopoz olarak tanımlanır. Eğer bu durum 40 yaşından önce gerçekleşirse, prematür menopoz veya primer over yetmezliği (POI) olarak adlandırılır. Menopoz süreci doğal yollarla gelişebileceği gibi bazı tıbbi tedaviler veya sağlık sorunları nedeniyle de tetiklenebilir.

Belirtileri nelerdir?

Erken menopozun en belirgin belirtisi, adet döngüsünün düzensizleşmesi veya tamamen sona ermesidir. Bunun yanı sıra, sıcak basmaları, gece terlemeleri, uyku problemleri, depresyon, anksiyete, hafıza ve odaklanma zorlukları, cinsel istekte azalma, yorgunluk, baş ağrıları, kalp çarpıntısı, eklem ve kas ağrıları, kilo alımı ve kas kaybı gibi şikayetler de görülebilir. Ancak bazı kadınlar belirgin bir semptom yaşamayabilir.

Nedenleri nelerdir?

Erken menopozun kesin nedeni her zaman belirlenemese de genetik faktörlerin ve çevresel etmenlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Ailede erken menopoz öyküsü bulunan kadınların bu süreci erken yaşama olasılığı daha yüksektir. Ayrıca, otoimmün hastalıklar, bazı enfeksiyonlar (tüberküloz, sıtma veya kabakulak gibi), kanser tedavileri ve cerrahi müdahaleler (rahmin veya yumurtalıkların alınması) de erken menopoza yol açabilir.

Kanser tedavisi ve erken menopoz

Radyoterapi ve kemoterapi gibi kanser tedavileri, yumurtalıkların fonksiyonlarını etkileyerek erken menopoz riskini artırabilir. Tedavinin vücutta yarattığı etki, hastanın yaşı, kullanılan ilaçlar ve tedavi bölgesine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Özellikle beyin veya pelvis bölgesine uygulanan radyoterapi, üreme sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir.

Erken menopoz nasıl teşhis edilir?

Doktorlar, erken menopoz tanısını koyabilmek için hastanın belirtilerini ve aile öyküsünü değerlendirir. Teşhis sürecinde kan testleri yapılarak hormon seviyeleri ölçülür. Özellikle FSH (folikül uyarıcı hormon) seviyesinin yüksek olması, erken menopozun bir göstergesi olabilir. Tanı için jinekolog veya endokrinolog gibi uzmanlardan destek almak faydalı olacaktır.

Tedavi seçenekleri nelerdir?

Erken menopoz tedavisinde genellikle hormon replasman tedavisi (HRT) ya da doğum kontrol hapları kullanılır. Hormon replasman tedavisi, eksik olan östrojen ve progesteron hormonlarını yerine koyarak kemik erimesi ve kalp hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olur. Ancak, belirli kanser türleri geçmişi olan kadınlar için bu tedavi uygun olmayabilir.

Erken menopozun getirdiği sağlık riskleri

Östrojen seviyesinin azalması, kemik yoğunluğunu düşürerek osteoporoz riskini artırabilir. Ayrıca, erken menopoz yaşayan kadınlarda kalp hastalıkları, depresyon, bunama ve Parkinson gibi nörolojik rahatsızlıkların görülme ihtimali de yüksektir. Bu nedenle, düzenli egzersiz yapmak, sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak ve doktor kontrollerini aksatmamak büyük önem taşır.

Erken menopozu önlemek mümkün mü?

Tamamen önlenebilir bir durum olmamakla birlikte, sigaradan uzak durmak, dengeli beslenmek ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları geliştirmek erken menopoz riskini azaltabilir. Sigara kullanımı, yumurtalık fonksiyonlarını olumsuz etkileyen en önemli faktörlerden biri olarak bilinmektedir. Sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, menopoz sürecini geciktirmeye ve belirtileri hafifletmeye yardımcı olabilir.