Bilim insanları, kömür gibi fosil yakıtların yanması sonucu ortaya çıkan sera gazlarının, küresel sıcaklıkları artırarak birçok buzulun yok olmasına yol açtığını vurguluyor. Buzulların çökme şekli coğrafi olarak değişkenlik gösterse de (Alpler, Andlar, Himalayalar ve Antarktika gibi), bu süreçlerde iklim krizinin payı büyük.

Çarşamba günü İsviçre’nin güneyindeki Lötschental Vadisi’nde, Blatten köyü yakınında bir dağ yamacı çöktü. Alaska Fairbanks Üniversitesi’nden fizik profesörü Martin Truffer, çöküşün, Birch Buzulu üzerindeki kaya yüzeyinin altında bulunan kalıcı donmuş zeminin erimesiyle meydana geldiğini belirtti. Bu kayalar başlangıçta buzulun erimesini yavaşlatsa da ağırlıkları nedeniyle buzulun hareketine neden oldu. Son haftalarda bu hareket ciddi şekilde hız kazandı.

Yetkililer, dağın tamamen çökme riski belirdiğinde köyde yaşayan yaklaşık 300 kişiyi ve tüm hayvanları tahliye etti.

Buzulların erimesiyle birlikte ortaya çıkan göller de büyük riskler taşıyor. Bu göllerin ani taşmaları, ciddi yıkımlara yol açabiliyor. Truffer’a göre, biriken su bazen buzul kütlesini kaldırarak ani boşalmalara neden olabiliyor. Alaska’nın başkenti Juneau’da da benzer bir durum yaşanıyor; oradaki buzul gölü defalarca taşarak sel baskınlarına neden oldu.

Geçmişteki benzer olaylar

2022’de İtalya’nın Dolomitler bölgesinde yer alan Marmolada Buzulu’ndan kopan dev buz kütlesi, 11 kişinin hayatını kaybetmesine neden olmuştu. Tibet’teki Aru Dağları’nda ise 2016 yılında ani bir buzul çöküşü 9 kişinin ve hayvanlarının ölümüne yol açtı. Aynı yıl bölgede ikinci bir çöküş daha yaşandı.

Peru’da da benzer felaketler görüldü. 2006’da gerçekleşen bir çöküş mini bir tsunamiye neden olmuştu. En son Nisan ayında taşan bir buzul gölü, iki kişinin yaşamını yitirdiği bir heyelana neden oldu.

Ohio State Üniversitesi’nden buzul araştırmacısı Lonnie Thompson, buzulların çok hızlı çöktüğüne dikkat çekerek, "Buzulların dengesizliği giderek büyüyen ve ciddi bir sorundur. Bu tehlike altında binlerce, hatta on binlerce insan yaşıyor," dedi.

Bilim insanları, fosil yakıt kullanımıyla artan sera gazı emisyonlarının, bazı buzulların yok oluşunu artık kaçınılmaz hale getirdiğini ifade ediyor. Örneğin Alpler’deki buzullar 1950'lerden bu yana yüzey alanlarının yarısını kaybetti. Mevcut tahminler, bu yüzyıl sona ermeden Alpler'deki tüm buzulların eriyebileceğine işaret ediyor.

İsviçre, Avrupa’daki en fazla buzulun bulunduğu ülke konumunda. Sadece 2023 yılında toplam buzul hacminin yüzde 4’ü kaybedildi. Bu oran, 2022'deki yüzde 6’lık tarihi düşüşün ardından ikinci en büyük yıllık kayıp oldu.

2023’te yayımlanan bir çalışmaya göre Peru, son 60 yılda buzul yüzeyinin yarısından fazlasını yitirdi. 2016 ile 2020 yılları arasında ise 175 buzul tamamen yok oldu. Bu durumun temel nedeni ise artan küresel sıcaklıklar.

Science dergisinde bu hafta yayımlanan yeni bir araştırma, sıcaklıklar bugünkü seviyede sabit kalsa bile dünya buzullarının yüzde 40’ının yine de yok olacağını gösteriyor. Ancak Paris İklim Anlaşması’ndaki hedef olan 1,5°C sınırı sağlanırsa, korunabilecek buzul miktarı iki katına çıkabilir.

Buna rağmen, bazı bölgelerin tüm çabalara rağmen buzulsuz kalacağı tahmin ediliyor. Alaska Üniversitesi’nden Truffer, “Bazı yerlerde daha fazla ısınmaya gerek yok. Şu an hâlâ var olmalarının tek nedeni, tamamen erimelerinin zaman alıyor olması. Ancak iklim onları şimdiden mahvetti,” ifadelerini kullandı.