Yapılan ilk incelemelere göre bu mezarlarda, 1990’lı yıllarda yaşanan Birinci Karabağ Savaşı sırasında kaybolan sivillere ait olduğu düşünülen kemikler ve kalıntılar bulundu.

Yetkililer, Hocalı yakınındaki mezarda en az yedi kişiye ait insan kalıntılarına ulaşıldığını, bu kişilerin ölmeden önce işkence görmüş olabileceğine dair izler taşıdığını belirtti. Şuşa çevresinde bulunan ikinci mezarda ise beşten fazla kişiye ait olduğu tahmin edilen kalıntılara rastlandı. Bu kalıntıların yaklaşık 25 yıl önce gömüldüğü tahmin ediliyor.

Söz konusu bulgular, hem adli makamlar hem de insan hakları izleme kuruluşları açısından bölgede yaşanan kayıpların aydınlatılması bakımından önemli görülüyor. 

Karabağ çatışmasının tarihsel seyri

Karabağ, Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında Azerbaycan ile Ermenistan arasında uzun yıllar süren kanlı bir çatışmanın odağında yer aldı. 1991–1994 yılları arasında gerçekleşen Birinci Karabağ Savaşı, yaklaşık 30 bin kişinin ölümüne, bir milyondan fazla kişinin ise yerinden edilmesine yol açtı. Uluslararası hukuka göre Azerbaycan’a ait olan bölge, bu savaş sonrası fiilen Ermeni güçlerinin kontrolüne geçti.

Bu dönemde her iki taraf da savaş suçları ve sivil ölümlerle suçlandı. Hocalı Katliamı, sivillerin topluca öldürüldüğü olaylar arasında en çok gündeme gelenlerden biri oldu. Öte yandan, Ermeni kaynaklar da Azerbaycan güçlerinin sivil ihlaller gerçekleştirdiğini iddia etti.

2020 yılında yaşanan İkinci Karabağ Savaşı, Azerbaycan'ın bölgenin önemli bir kısmını yeniden kontrol altına almasıyla sonuçlandı. Rusya’nın arabuluculuğunda sağlanan ateşkes sonrası, Ermeni nüfus bölgeden büyük ölçüde çekildi. 2023’te ise Azerbaycan, Karabağ üzerinde tam kontrol sağladığını açıkladı.

Savaşların ardından bölgede kayıp kişilere, mayınlı arazilere ve toplu mezarlara dair araştırmalar hız kazanırken, yeni bulunan mezarlar, geçmişteki insan hakları ihlallerinin ve kayıpların izini süren önemli gelişmeler olarak değerlendiriliyor.