Bilim insanlarına göre, bu süreç gezegenin jeolojik döngüsünün doğal bir parçası ve Dünya’nın tarihini tamamen silinmekten koruyor.

Louisiana Eyalet Üniversitesi’nden jeolog Brandon Shuck, ScienceAlert’e yaptığı açıklamada, dalma-batma (subdüksiyon) bölgelerinin hareketini bir trenin yokuş yukarı itilmesine benzetti. Shuck, “Bir kez harekete geçtiğinde, tren yokuş aşağı hızla iner ve durdurulamaz. Sistemi durdurmak için adeta bir tren kazasına ihtiyaç vardır,” dedi.

Yerkabuğu kırık bir mozaik gibi

Dünya’nın yüzeyi tek bir bütün değil; devasa kaya plakalarından oluşuyor. Bu plakalar, yarı erimiş mantonun üzerinde yavaşça hareket ediyor. Aralarındaki sürtünme, ayrılma ve çarpışma hareketleri depremler ve volkanik aktivitelerin temel nedenlerinden biri olarak kabul ediliyor.

Bazı bölgelerde bu plakalar, komşu plakaların altına dalıyor; bu sürece “subdüksiyon” deniyor. En karmaşık örneklerinden biri Kuzey Pasifik Okyanusu’nda, Vancouver Adası açıklarındaki Cascadia dalma-batma bölgesi. Burada dört plaka bir araya geliyor: Explorer, Juan de Fuca, Pasifik ve Kuzey Amerika plakaları. İlk iki plaka aktif olarak Kuzey Amerika plakasının altına dalıyor.

Plaka kendi kendine parçalanıyor

Shuck ve ekibi, bölgedeki gelişmeleri anlamak için deniz tabanına ses dalgaları yansıtan sismik görüntüleme yöntemlerini kullandı. Bu yöntem, yerin derinliklerini ortaya çıkaran bir tür ultrason işlevi görüyor.

Analizler, deniz tabanı altında çok sayıda büyük fay hattı ve kırığın bulunduğunu gösterdi. En dikkat çekici bulgu ise, 75 kilometre uzunluğundaki bir fayın Explorer plakasını aktif şekilde kırmakta olması. Plaka henüz tamamen ayrılmamış olsa da, “kopmanın eşiğinde” olduğu belirtildi.

Shuck, “Dalma-batma bölgesinin ölmekte olduğuna dair ilk net kanıtı elde ettik. Sistem bir anda çöküp bitmiyor; plaka parça parça yırtılarak mikro plakalar ve yeni sınırlar oluşturuyor. Yani büyük bir tren kazası yerine, bir trenin yavaşça raydan çıkışını izliyoruz,” diye ekledi.

Adım adım çözülme

Araştırmaya göre, plakanın bazı bölümleri artık sismik olarak aktif değil çünkü ana sistemden kopmuş durumda. Zamanla daha fazla parça ayrıldıkça, dalan plakanın ağırlığı azalacak ve aşağı doğru hareketi duracak.

Çalışma, Science Advances dergisinde yayımlandı ve dalma-batma bölgelerinin karmaşık jeolojik evrimi hakkında önemli bilgiler sunuyor.