Bilim insanları, düşünme ve hafıza sorunları yaşayan hastalarda Alzheimer teşhisi koyabilecek ve hastalığın hangi aşamada olduğunu belirleyebilecek yeni bir kan testi geliştirdi.

Araştırmacılar, bu testin doktorların hastalara en uygun ilaçları belirlemelerine yardımcı olabileceğini belirtiyor. Örneğin, donanemab ve lecanemab gibi yeni nesil ilaçlar Alzheimer’ın ilerleyişini yavaşlatabiliyor, ancak yalnızca hastalığın erken evrelerinde etkili olabiliyor.

Çalışmanın ortak yazarlarından Lund Üniversitesi’nden Prof. Oskar Hansson, “Pek çok ülke kısa süre önce amiloid hedefli tedavilerin (donanemab ve lecanemab gibi) klinik kullanımını onayladı. Bu nedenle, doğru ve uygun maliyetli Alzheimer teşhislerine duyulan ihtiyaç giderek artıyor,” dedi.

Alzheimer hastalığının temel özelliklerinden biri, beyinde beta amiloid adı verilen bir proteinin plaklarının ve tau proteininin yumaklarının oluşmasıdır.

Yeni kan testi üzerine yapılan çalışma

Nature Medicine dergisinde yayımlanan çalışmada, Hansson ve ekibi, eMTBR-tau243 olarak adlandırılan bir tau protein parçasının kanda tespit edilebildiğini ve Alzheimer hastalarında beyindeki tau yumaklarının birikimiyle bağlantılı olduğunu ortaya koydu. İlginç bir şekilde, bu bağlantının diğer nörolojik hastalıklarda görülmediği tespit edildi.

902 kişi üzerinde yapılan analizler, bu protein parçasının seviyelerinin, hafif bilişsel bozukluk belirtileri gösteren Alzheimer hastalarında yükseldiğini, demans aşamasına gelen hastalarda ise daha da arttığını gösterdi. Ancak farklı nedenlerle bilişsel problemler yaşayan bireylerde bu seviyelerde bir değişiklik gözlemlenmedi.

Mevcut testlerden daha başarılı olabilir

Edinburgh Üniversitesi’nden Prof. Tara Spires-Jones, “Bu yeni belirteç, halihazırda kullanılan testlerden daha iyi performans gösterdi ve yeni tedavilerin etkinliğini takip etmek için ilaç araştırmalarında kullanılabilir,” dedi.

Bununla birlikte Spires-Jones, testin henüz kesin teşhis koymak için yeterli olmadığını vurguladı. “Bu, basit bir test değil. Sadece uzman laboratuvarlarda gerçekleştirilebilecek karmaşık bilimsel teknikler gerektiriyor. Bu nedenle, daha ucuz ve kolay uygulanabilir yöntemler geliştirilmeden yaygın olarak kullanılması mümkün görünmüyor,” diye ekledi.

Alzheimer’s Research UK’nin araştırma başkanı Dr. Sheona Scales ise eMTBR-tau243’ün Alzheimer için geliştirilen kan testlerinde değerlendirilen birçok biyo-belirteçten biri olduğunu belirtti.

“Bu testin ilgi çekici yanı, kandaki eMTBR-tau243 seviyelerinin kişinin hafıza ve bilişsel yetileriyle doğrudan bağlantılı olması,” diyen Scales, mevcut görüntüleme yöntemlerinin her zaman bilişsel bozukluklarla net bir ilişki kuramadığını, ancak bu tür kan testlerinin hastalığın ilerleyişini takip etmek için büyük avantaj sağlayabileceğini ifade etti.

Yeni bir araştırma, Alzheimer ile bağlantılı farklı proteinleri ortaya çıkardı

Nature Medicine’de yayımlanan bir diğer çalışma, beyindeki amiloid beta plakları ve tau yumaklarından bağımsız olarak, beyin sıvısındaki iki proteinin oranının Alzheimer hastalarında bilişsel bozukluk derecesiyle bağlantılı olduğunu ortaya koydu.

ABD, İsveç ve Finlandiya’dan 3.397 kişinin verilerinin analiz edildiği bu araştırmada, normalde sinir hücreleri arasındaki iletişimde rol oynayan YWHAG ve NPTX2 protein seviyeleri incelendi.

Sonuçlara göre, YWHAG:NPTX2 oranı, bireylerin bilişsel sorunlar yaşayıp yaşamadığını belirlemede beta amiloid ve tau seviyelerinden daha güvenilir bir gösterge olabilir. Ayrıca, bu oranın gelecekteki bilişsel gerilemeyi ve demans başlangıcını tahmin etmek için de kullanılabileceği belirtildi.

Stanford Üniversitesi’nden ve çalışmanın ortak yazarlarından Prof. Tony Wyss-Coray, bu bulguların, hastalar için en uygun ilaçların seçilmesine ve klinik araştırmalara dahil edilecek en doğru adayların belirlenmesine yardımcı olabileceğini söyledi.